نکته نگار

گزارش بلاذری از متن صلح نامه امام حسن مجتبی علیه السلام و معاویه

بلاذری به نقل از مورخان پیش از خود می نویسد : معاویه در نامه ای فهرست کلی تعهدات خود در قبال امام حسن در صورت واگذاری حکومت به معاویه را می نویسد . اما امام متن پیشنهادی خود را شرط صلح و واگذاری حکومت اعلام می کنند . ما در اینجا هر دو  متن را که با نامه رد و بدل شدند و سرانجام معاویه شرایط امام حسن را پذیرفت در ذیل می آوریم :
1. متن نامه معاویه به امام مجتبی علیه السلام [1] :
بسم الله الرحمن الرحیم . این نامه ای است برای حسن بن علی از سوی معاویة . من با شرایط و تعهدات ذیل با تو مصالحه می کنم :
-          حکومت پس از من به تو برسد .
-          من به شدیدترین پیمان ها ، متعهد می شوم که با مکر و حیله اقدام به قتل مخفیانه ی تو نکنم همچنین  هر کاری که تو را آزار می دهد .
-          من متعهد می شوم سالیانه یک میلیون درهم از بیت المال به تو بدهم .
-          من متعهد می شوم مالیات دو منطقه را به تو واگذارم و کارگزاران مالیاتی تو در آنجا باشند .
گواهان این تعهد نامه عبارتند از ؛ عبد الله بن عامر،  عمرو بن سلمة الهمدانی ، عبد الرحمان ابن سمرة و محمد بن الأشعث الکندی .
تاریخ نامه : ربیع الاول سال چهل ویک هجری 
2 . نامه دوم متن پیشنهادی امام حسن مجتبی برای پذیرش صلح است .
بلاذری می نویسد : وقتی نامه معاویه رسید امام  فرمودند: {به گمان خودش } مرا به طمع چیزی انداخته که اگر بخواهم آن را به او واگذارم نمی کنم  . سپس نماینده ای نزد معاویه فرستاد تا به معاویه بگوید که اگر از ناحیه مردم خطری مرا تهدید نکند با صلح  موافقت می کنم . معاویه وقتی این سخن را از نماینده ی امام شنید برگه ی نامه ای  سفید امضا برای امام ارسال کرد و گفت هر شرطی که دارای در این برگه که امضای من در ذیل آن است بنویس من قبول می کنم . امام حسن نیز شرایط خود را این گونه نوشت [2] :
بسم الله الرحمن الرحیم . این متنی است که بر اساس آن حسن بن علی با معاویه مصالحه کرده است .
-          سپردن حکومت به معاویه به شرط آن است که بر اساس کتاب و سنت و سیره جانشینان شایسته ی رسول خدا عمل کند .
-          معاویه حق ندارد حکومت را پس از خود به کسی بسپارد و باید این امر را  به شوری واگذارد .
-          باید جان و مال و نسل  مردم در هر جا که هستند در امان باشد .{امنیت عموم مردم حفظ شود }
-          معاویه نباید به طور آشکار و پنهان در صدد آسیب رساندن به حسن بن علی باشد .
-          معاویه نباید هیچکدام از یاران و شیعیان حسن بن علی را بترساند {چه برسد  به این که آنها را به قتل برساند } .
گواهان این نامه عبد الله بن الحرث و عمرو بن سلمة هستند . 

 پاورقی ها :
 [1] .  بسم الله الرحمن الرحیم هذا کتاب للحسن بن علی من معاویة ابن أبی سفیان.  إنی صالحتک على أن لک الأمر من بعدی و لک عهد الله و میثاقه و ذمته و ذمة رسوله محمد صلى الله علیه و سلم و أشد ما أخذه الله على أحد من خلفه من عهد و عقد (أن) لا أبغیک غائلة و لا مکروها، و على أن أعطیک فی کل سنة ألف ألف درهم من بیت المال، و على أن لک خراج «فسا» و «درابجرد»  تبعث إلیهما عمالک و تصنع بهما ما بدا لک».
شهد عبد الله بن عامر، و عمرو بن سلمة الهمدانی  و عبد الرحمان ابن سمرة، و محمد بن الأشعث الکندی و کتب فی شهر ربیع الآخر سنة إحدى و أربعین.
آدرس : أنساب‏الأشراف،ج‏3،ص:41(چاپ‏زکار،ج‏3،ص:286)
 [2]  . فلما قرأ الحسن الکتاب قال: یطمعنی فی أمر لو أردته لم أسلمه إلیه.

ثم بعث الحسن عبد الله بن الحرث بن نوفل بن الحرث بن عبد المطلب- و أمه هند بنت أبی سفیان- فقال له: ائت خالک فقل له: إن آمنت بالناس بایعتک (کذا). فدفع معاویة إلیه صحیفة بیضاء و قد ختم فی أسفلها و قال له: اکتب فیها ما شئت. فکتب الحسن:

بسم الله الرحمن الرحیم هذا ما صالح علیه الحسن بن علی معاویة ابن(چاپ‏زکار،ج‏3،ص:287) أبی سفیان، صالحه على أن یسلم إلیه ولایة أمر المسلمین على أن یعمل فیها بکتاب الله و سنة نبیه و سیرة الخلفاء الصالحین؟! و على أنه لیس لمعاویة أن یعهد لأحد من بعده، و أن یکون الأمر شورى  و الناس آمنون حیث کانوا على أنفسهم و أموالهم و ذراریهم، و على أن لا یبغی للحسن ابن علی غائلة سرا و لا علانیة، و (على أن) لا یخیف أحدا من أصحابه.
شهد عبد الله بن الحرث، و عمرو بن سلمة .  و ردهما إلى معاویة لیشهد (بما فی الکتاب) و یشهدا علیه.
آدرس :  أنساب‏الأشراف،ج‏3،ص:42(چاپ‏زکار،ج‏3،ص:287)